پیشگام کاوشگری‌های باستان‌شناسی

 ۱۶ بهمن ۱۳۸۷: ۱۲ سال پیش در چنین روزی عزت‌الله نگهبان در آمریکا درگذشت. او دوره دکترای باستان‌شناسی در دانشگاه تهران را به راه انداخت.

عزت‌الله نگهبان در سال ۱۳۰۴ در اهواز زاده شد.

دو ساله بود که پدرش نماینده مجلس شورای ملی شد و او را با خود به تهران برد. پس از پایان دبستان در مدرسه صنعتی آلمانی تهران، یک سال برق و مکانیک خواند: «مدرسه آلمانی مقابل کتابخانه ملی و موزه ایران باستان قرار داشت. ظهرها که مدرسه دو ساعت تعطیل بود به دیدن موزه می‌رفتم. به تدریج سخت به آثار باستانی و تاریخ گذشته ایران که در آن هنگام موضوع روز بود علاقمند شدم.»

۲۶ ساله بود که از دانشگاه تهران مدرک کارشناسی در رشته باستان‌شناسی گرفت، به میشیگان و سپس شیکاگو رفت و در ۲۹ سالگی با پایان‌نامه "سیر سفال نخود‌‌‌‌ی‌رنگ در خوزستان" کارشناسی ارشد گرفت.

۳۲ ساله بود که به تهران بازگشت و از همان زمان در کاوش‌های باستان‌شناسی شرکت فعال داشت و با گذراندن آزمون کتبی که از سوی دانشگاه شیکاگو معادل دکتری ارزیابی شد، به عنوان دانشیار در دانشگاه تهران به تدریس پرداخت.

۳۴ ساله بود که پس از دو سال تلاش پیگیر "مؤسسه باستان‌شناسی دانشگاه تهران" را گشود و ۲۰ سال سرپرست آن بود تا اینکه پس از انقلاب مجبور به بازنشستگی شد.

۷۶ ساله بود که آخرین اثرش "مروری بر ۵۰ سال باستان‌شناسی ایران" را به چاپ رساند و در آن افزون بر روند پیشرفت دانش باستان‌شناسی در ایران از نارسایی‌ها نیز سخن گفته است: «خسارت‌های وارده از حفاری‌های مخفیانه و تجاری بدون روش صحیح علمی بسیار زیان‌بخش بوده است، چه بنیان طبقه‌بندی و لایه‌های باستانی در اثر کند‌وکاو غیرعلمی مضطرب شده و برگرداندن آنها به نظم اولیه امکانپذیر نیست.»

او نخستین کاوش باستان‌شناسی بدون شرکت کارشناسان خارجی را در تپه مارلیک رودبار راه‌اندازی و سرپرستی کرد و پژوهش‌های میدانی در زمینه باستان‌شناسی در ایران با شرکت ایرانیان را بنیان نهاد.

عزت‌الله نگهبان در ۸۳ سالگی در شیکاگو آمریکا درگذشت.