قربانی آرمان‌خواهی

 تقی ارانی در سال ۱۲۸۲ در تبریز زاده شد. پدرش کارمند وزارت دارایی و مادرش روشنفکر و فرهیخته بود.  

۱۹ ساله بود که به آلمان رفت، نخست فلسفه و سپس فیزیک و شیمی خواند و همزمان با ایرانیان مقیم برلین در مجله های "کاوه"، "ایرانشهر" و "نامه فرنگستان" مطالب فرهنگی و ادبی می‌نوشت و گاه شعری به چاپ می‌رساند.

پس از اینکه با سوسیالیست‌های آلمان پیوند خورد، روزنامه "پیکار" را به راه انداخت و از جمله به نظام خودکامه وقت در ایران تاخت.

۲۲ ساله بود که با چند همفکر و همرزمش "فرقه جمهوری انقلابی ایران" را در برلین برپا کرد: «این جمعیت سِری به عنوان یک فرقه تشکیل شد و مرام آن حفظ دموکراسی و تا حدی حزب ملی مختلط از اشخاص کاملا متفاوت بود.»

۲۵ ساله بود که با پایان‌نامه "کاهش تأثیرات اسید هیپوفوسفوریک بر تشکیل ارگانیک" دکترای شیمی گرفت و پس از مدت کوتاهی تدریس در برلین، به تهران بازگشت.

نخست در نهادهای صنعتی ارتش کار می‌کرد و سپس دبیر فیزیک، شیمی و زبان آلمانی دبیرستان‌های تهران شد و در کنار تدریس برای دانش‌آموزان و دانشجویان در خانه‌اش نشست‌های مطالعه و گفت‌وگو درباره فلسفه و علوم اجتماعی ترتیب می‌داد.

او در کنار زبان مادری و فارسی بر زبان‌های انگلیسی، فرانسوی، آلمانی و عربی مسلط بود.

۳۲ ساله بود که با همکاری ایرج اسکندری و بزرگ علوی مجله "دنیا" را گشود و در مقدمه شماره نخست آن را "علمی، صنعتی، اجتماعی و هنری" معرفی کرد و هدف آن را "آشنایی خوانندگان با مبانی علوم جدید" و "راهنمایی جوانان به راه حقیقی تکامل" نوشت.

از آنجا که او بر دیدگاه های مارکسیستی پا می‌فشرد، مجله‌اش پس از دو سال توقیف شد، اما او به کارش ادامه داد تا جایی که رهبران بعدی حزب سوسیالیستی توده او را سرچشمه فکری خود می‌دانستند.

۳۴ ساله بود که دستگیر شد، در زندان هم با وجود شکنجه و فشار بسیار به باورهایش وفادار ماند و از آخرین دفاعش برای افشای خودکامگی و فشارهای غیر قانونی نظام حاکم وقت استفاده کرد: «یک دسته پنجاه و چند نفری از منورالفکر و کارگر باسواد ایران که با چراغ در این محیط تاریک باید جستجو شوند، در محکمه جنایی که دزدان مسلح و قاتل‌ها محاکمه می‌شوند، به عنوان داشتن یک عقیده اجتماعی به قوه قضایی دعوت شده‌اند.»

تقی ارانی در ۳۶ سالگی در تهران در زندان درگذشت.