نخستین آوای آزادی‌خواهی زنان

۲۶ اسفند ۱۲۹۹؛ ۱۱۰ سال پیش در چنین روزی زینب پاشا در کربلا درگذشت. او زنان را به شرکت در اجتماع و درخواست حقوق برابر فرا می‌خواند.

زینب پاشا در سال ۱۲۰۹ در شمال تبریز زاده شد. پدرش کشاورز تنگدستی از روستای اسکو بود اما او را به مکتبخانه سپرد. بیش از این از کودکی و جوانی‌اش آگاهی درستی در دست نیست، حتی درباره سال‌های زادن و درگذشتش اختلاف نظر بسیار است.

اینکه تاریخ‌نگاران او را "بی بی شاه زینب"، "زینب باجی"، "ده باشی زینب" و "زینب پاشا" نامیده‌اند، نشانه فرادستی و بلندپایگی او است.

از قرار "تنومند، با سواد و سیاستمدار" بوده و در روزگاری که زنان در پستوها پنهان می‌شده یا خود را در چادر و روبنده می‌پیچیده‌اند، با چهره باز به کوچه‌ها و حتی قهوه‌خانه‌های تبریز سر میزده است.

۶۰ ساله بود که سه هزار زن را بسیج کرد و با گروهی از زنان مسلح، جلو گشایش بازارهای تبریز را گرفت تا تحریم تنباکوی انگلیسی به نتیجه برسد. او در این راستا نابرابری جنسیتی را مطرح ساخت و پس از تحریم تنباکو هم از نبرد دست نکشید تا آوازه کارهایش در سراسر ایران پیچید: «اگر شما مردان جرأت ندارید، جزای ستم‌پیشگان را کف دستشان بگذارید، اگر می‌ترسید دست دزدان و غارتگران را از مال و ناموس و وطن کوتاه کنید، چادر سر کنید و در کنج خانه بنشینید و دم از مردی و مردانگی نزنید، ما با ستمکاری می‌جنگیم».

۸۰ ساله بود که به کربلا رفت تا باقی عمر را به آرامی و عبادت سر کند اما در راه هم با سربازان عثمانی که مانع او بودند درگیر شد و آنها را فراری داد.

زینب پاشا در ۹۰ سالگی در کربلا درگذشت.