دانشجوی ستاره دار محسن سبزیان

دانشجوی ستاره دار

محسن سبزیان

در ایران به دانشجویانی که بخاطر فعالیت‌های سیاسی محکومیت داشته‌اند گفته می‌شود. این دانشجویان ممکن است از ادامه تحصیل محروم شده یا تحت شرایط خاصی ثبت‌نام شوند. یک دانشجوی ستاره‌دار نه تنها از تحصیل که از زندگی هم محروم می شود.

اصطلاح فوق از تابستان ۱۳۸۵ در اولین سال ریاست‌جمهوری محمود احمدی‌نژاد مصطلح شد، هنگامی که تعدادی از دانشجویان داوطلب کنکور کارشناسی ارشد، با دیدن ستاره‌هایی در کنار نام خود در کارنامه کنکور متوجه وضعیت خاص خود برای محدودیت و محرومیت از تحصیل شدند. اما وزیر علوم جمهوری اسلامی در دی‌ماه ۱۳۸۵ اعلام کرد: «حتی یک دانشجوی ستاره‌دار ثبت نام نشده در کشور نداریم و تمام دانشجویان به اصطلاح ستاره‌دار ثبت نام شده‌اند.» در صورتی که صلاحیت عمومی متقاضی ورود به دانشگاه از سوی نهادهای مذکور تأیید نشود دبیرخانه هیئت گزینش که در طبقه دوم سازمان سنجش واقع شده‌است این رای قابل اعتراض است و در مواردی ممکن است هیئت پس از پیگیری‌های متقاضی حکم خود را تغییر دهد. تعدادی از دانشجویان ستاره دار علیه این حکم به دیوان عدالت اداری شکایت می‌کنند و در مواردی دیوان حکم محرومیت از تحصیل صادر شده را خلاف قانون اعلام کرده ولی دانشگاه‌ها از پذیرش حکم دیوان سرباز زده‌اند. یک بررسی نشان می‌دهد که در هشت سال دولت احمدی‌نژاد ۷۶۸ دانشجو ستاره دار شده‌اند. حل مسئله دانشجویان ستاره دار یکی از شعارهای تبلیغاتی نامزدهای اصلاح طلب در انتخابات ریاست جمهوری سال ۹۲ بود.

گزینش: بنا به مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی در ایران، کسانی می‌توانند در دانشگاه تحصیل کنند که به جز شرایط علمی، شرایط مذهبی، سیاسی و اخلاقی نیز داشته باشند. شورای انقلاب فرهنگی می‌گوید کسانی می‌توانند در دانشگاه تحصیل کنند که مسلمان یا از اقلیت‌های دینی به رسمیت شناخته شده باشند. بسیاری از بهایی‌های ایران به همین دلیل از تحصیل بازمی‌مانند. افراد بی‌اعتقاد به دین هم نمی‌توانند باور خود را آزادانه ابراز کنند. شرط دیگر پذیرش در دانشگاه این است که افراد با جمهوری اسلامی “مبارزه” نکنند. در صورتی که شخصی سابقه فعالیت علیه حکومت را داشته باشد، “پذیرش وی مشروط است به احراز توبه وی”. امسال در دانشگاه‌ها مشابه چند ساله گذشته، حجم فعالیت‌های انتقادی و اعتراضی در روز ۱۶ آذر که جنبه آیینی پیدا کرده است، به بیشترین حد خود رسید. در این روند حجم برنامه‌ها در هفته‌ای که ۱۶ آذر در آن قرار دارد، تفاوت‌های زیادی با قبل و بعد از خودش دارد. جنبش دانشجویی در شصت و پنجمین سالگرد شهادت قندچی، شریعت رضوی و بزرگ‌نیا حال و هوای متفاوتی دارد که هم به لحاظ داخلی و هم خارجی آن را در موقعیت خاصی قرار داده است. گسترش اعتصابات و اعتراضات کارگری و پیش از آن معلمان فضای دانشگاه‌ها را در آستانه ۱۶ آذر تحت الشعاع قرار داده بود. برای درک آنچه امسال در روز دانشجو در دانشگاه‌های کشور گذشت، نیاز است مروری خلاصه به وضعیت جنبش دانشجویی در سال‌های اخیر داشت. همچنان حجم و اشکال فعالیت در دانشگاه‌ها تفاوت چشم‌گیری با گذشته دارد و بر این مقیاس جنبش دانشجویی با نقطه اوج خود فاصله‌ای قابل اعتنا دارد. تمایل به سیاست کاهش یافته است اما بروز فعالیت‌های انتقادی سیاسی اگرچه پراکنده، اجازه نمی‌دهد که از پایان سیاست در دانشگاه‌ها سخن به میان آورد. سیاست‌زدایی ترویجی نظام از سوی نهاد ولایت فقیه که در زرورق نهی از کارکرد حزبی در دانشگاه‌ها و ضرورت پیشرفت علمی پیچانده می‌شود در کنار تلاش اعتدالی‌ها برای هضم شدن فعالیت‌های دانشجویی در مرزهای قابل‌تحمل نظام و سوق دادن دانشجویان به سرگرمی و تفننات معمولی در کنار هزینه بالای نقادی قدرت مطلقه عوامل اصلی کاهش سیاست‌ورزی معطوف به خیر عمومی در دانشگاه‌ها هستند. در حال حاضر آستانه تحمل نظام در حدی پایین آمده است که کمترین اعتراض و تلاش برای تغییر فضا در دانشگاه‌ها احکام حبس ۲ سال به بالا و محرومیت از تحصیل را در پی دارد.

ضعف عملکرد دولت روحانی و خلف وعده وی با دانشگاهیان و دانشجویان حتی تشکل‌های دانشجویی اصلاح‌طلب را نیز عملا در موقعیت ضعف قرار داده است. اما سایه سنگین بیکاری نیز بر سیاست‌گریزی در دانشگاه‌ها موثر است.

در حال حاضر دانشجویانی که در فهرست زرد و قرمز نظام نیستند و فعالیت سیاسی و دانشجویی نکرده‌اند، به سختی می‌توانند بعد از فراغت از تحصیل حذب بازار کار شده و شغل مناسبی پیدا کنند، چه برسد به دانشجویانی که سابقه امنیتی و قضایی دارند. نگرانی خانواده‌ها از آینده فرزندان‌شان و محرومیت آنها از داشتن شغل مناسب نیز فشار مضاعفی را بر دانشجویان وارد ساخته است. غلط نیست اگر گفته شود در وضعیت فلاکت بار اقتصادی کنونی ایران، هیچوقت فشار کار بر زندگی ایرانیان این قدر بالا نبوده است.

مقاله در ماهنامه بشریت شماره 235